Batman của Tim Burton và The Dark Knight của Chris Nolan: tám lạng nửa cân!
Với
The Dark Knight Rises ra rạp (phát hành ở Việt Nam với tựa
Kỵ sĩ bóng đêm trỗi dậy), phần ba trong bộ ba phim về Người Dơi cực kỳ thành công của Christopher Nolan, quả thật chưa bao giờ tốt hơn lúc này cho “fan” của Người Dơi.
WhatCulture quyết định thực hiện bài viết so sánh giữa hai phim về Người Dơi được yêu mến nhất:
Batman của đạo diễn Tim Burton từ năm 1989, một sự diễn dịch về Người Dơi được ưa chuộng và thần tượng nhất, và
The Dark Knight, lần thứ nhì đưa vị Thám tử đại tài nhất thế giới lên phim từ năm 2008, phim về Người Dơi có doanh thu cao nhất và được giới phê bình kính trọng nhất từ trước đến nay.
Hai phim sẽ được phân tích và so sánh ở nhiều hạng mục khác nhau gồm nhân vật, âm nhạc và cốt chuyện bằng con mắt cảnh giác về mức độ trung thành với câu chuyện gốc, tức là bộ truyện tranh Người Dơi của DC đã phát hành bao năm nay. Trước khi bắt đầu, tác giả bài viết xin lưu ý rằng đây không phải là sự định đoạt dứt khoát “phim nào hay hơn”, đây chỉ là ý kiến cá nhân của người viết.
Chúng ta bắt đầu với nhân vật lớn này: bản thân Người Dơi. Đã có rất nhiều hiện thân của Người Dơi; từ phim truyền hình nhiều tập đen trắng những năm 40 và 50 đến đủ loại phim hoạt hình và một chương trình truyền hình hồi những năm 60 với ngôi sao Adam West. Được cho là phiên bản nổi tiếng và tượng đài nhất là Michael Keaton từ
Batman năm 1989.
Người Dơi của Keaton đường bệ, suy tư và đáng sợ. Lần đầu tiên khán giả xem anh, anh đung đưa một tên trộm xui xẻo trên mái nhà, gầm ghè rằng sẽ không giết hắn. Nhưng rồi anh chộp lấy cánh tay hắn bẻ vào và mặt đối mặt với tên trộm đó. Anh nói sẽ không giết hắn, nhưng chắc cú là có vẻ anh sẽ làm chuyện đó. Và suốt phim anh giữ nguyên mức độ mãnh liệt và đáng sợ ấy. Động tác của anh khá cứng nhắc và giọng nói hơi lố, nhưng Keaton hóa thân vào nhân vật một cách hoàn hảo. Bạn có cảm giác rằng con người này giận dữ và anh ta sắp sử dụng cơn giận đó giúp đỡ người dân Gotham. Điều chưa bao giờ được giải thích và nghiên cứu trong bộ phim này (mà phải chờ đến tận khi có
Batman Forever của Joel Schumacher năm 1995), nhưng không sao, tất cả những gì bạn cần biết là khi Người Dơi hành hiệp trên đường phố, anh sẽ đấm đá suốt đêm.
Tuy nhiên, có một lỗi lớn và hoàn toàn không thể tha thứ được với phiên bản Người Dơi này. Đến cuối phim, chúng ta được chiêu đãi một trận đấu trên phim giữa Người Dơi và The Joker, cộng thêm bất cứ kẻ khủng bố nào anh chưa bắn hạ, trong một tháp chuông nhà thờ. Khi anh tiến lên tháp, Người Dơi dứt điểm một thuộc hạ của Joker… bằng cách quẳng hắn ta qua cầu thang, chết tươi. Và tất nhiên, bản thân Joker cũng kết thúc tương tự trên mái tháp chuông. Cả hai vụ này đều do Người Dơi hạ thủ.
Tác giả sẽ cố gắng nói ngắn gọn điểm này, kẻo không thì rỗng tuếch. Người Dơi không giết ai. Chưa bao giờ. Phim này đã đi ngược lại nguyên tắc của Người Dơi trong việc tự chỉ định mình là người bảo vệ thành phố Gotham. Cha mẹ của Bruce Wayne đã bị giết hại tàn nhẫn trước mắt anh, khiến anh bị sang chấn suốt đời và làm nền tảng cho mọi chuyện xảy ra trong đời anh kể từ đó. Lý do anh chiến đấu chống cái ác là Người Dơi muốn ngăn chặn điều tương tự xảy ra với ai khác. Nếu anh chọn tước đoạt mạng sống, thì anh không hơn gì kẻ đã giết cha mẹ anh, và lập tức thất bại trong công cuộc chinh phạt của mình. Nhưng trong
Batman năm 1989, anh đã làm vậy. Hai lần.
Người Dơi. Không. Giết.
Nếu giọng nói của Michael Keaton trong vai Người Dơi hơi lố, thì giọng của Christian Bale trong
The Dark Knight lại ngang phè. Quá buồn cười. Bale dành toàn bộ thời gian là Người Dơi gào thét lời thoại của mình. Cứ xem cái cảnh anh cố gắng truy lùng The Joker bằng cách cật vấn Salvatore Maroni. “HẮN Ở ĐÂU?!?”, anh tiếp tục gầm lên “HẮN PHẢI CÓ BẠN BÈ CHỨ!!!!”. Trong mười giây đó, độ tin cậy của Bale trong vai Người Dơi trôi tuột mất. Càng tệ hơn là một trong những cảnh cuối, khi anh cố dỗ dành người bạn và đồng minh cũ Harvey Dent dịu xuống. Những gì anh nói thật sự cảm động. “Anh là người giỏi nhất của chúng tôi, Harvey.” Một khoảnh khắc đẹp đẽ và tan nát cõi lòng. Lẽ ra giọng của Bale phải ở mức đâu đó giữa la hét và mất giọng chứ nhỉ.
Bale tuyệt vời về mọi mặt khác. Anh uy nghi, thuyết phục, và để giọng nói qua một bên, anh quả là đáng sợ. Anh luôn đường bệ, và không vì anh đứng đó mang mặt nạ và áo giáp chống đạn Kevlar. Nhưng giọng nói của anh cứ khiến cho anh không thể nào xứng đáng với sự chú ý. Thật đáng tiếc, rất đáng tiếc, nhưng là sự thật, Người Dơi của Keaton là tượng đài và xuất sắc, còn Người Dơi của Bale chỉ có vậy. Không tuyệt vời, cũng không tệ. Chừng nào chưa có ai bắt kịp và vượt lên, Michael Keaton là Người Dơi chính hiệu.
Batman 1989 thắngCựu bác sĩ Lực lượng Không quân Hoàng gia Alfred Pennyworth có lẽ là điều quan trọng nhất trong cuộc đời Người Dơi, ngoài sứ mạng của anh. Ông là đồng minh, bạn tâm giao, nhà tư vấn và nơi trú ẩn an toàn bất cứ khi nào anh cần. Là quản gia của gia đình Wayne, Alfred phải chăm sóc cậu bé Bruce. Và ông đã làm… theo một cách. Ông cho phép Bruce theo đuổi những mục tiêu riêng, hiểu lý do đằng sau đó và ủng hộ anh, và là một trợ lý và phụ tá điềm tĩnh.
Michael Gough đã thể hiện người trợ tá không thể thay thế được này trong
Batman 89 và tiếp tục với ba phim sau đó, kỳ lạ thay, trong một loạt quảng cáo cho hệ thống thiết bị theo dõi an toàn trên xe OnStar trong năm 2001. Mặc dù tác giả bài viết luôn yêu mến diễn xuất của Gough và sự tương tác của ông với ba Người Dơi khác nhau mà ông đóng cùng, tác giả chưa bao giờ thực sự cảm thấy Alfred là cộng sự trong cuộc thập tự chinh của Người Dơi. Ông luôn có mặt để tư vấn và trợ giúp, nhưng ngoài việc bảo Bruce Wayne rằng Cảnh sát trưởng Gordon phải rời tiệc sớm và nên tìm hiểu xem vì sao, chuyển hồ sơ của chủ nhân khi được yêu cầu, và vì lý do không thể giải thích được nào đó cho phép một kẻ lạ mặt vào Hang Dơi, thực tế Alfred chả làm gì cả. Ông ta chỉ là một quản gia không hơn không kém. Và mặc dù xem phiên bản thu hút một cách truyền cảm của Gough thật là thích, chưa bao giờ tác giả thực sự thấy thuyết phục.
Khi loạt phim này được khởi động lại, nam diễn viên huyền thoại Michael Caine đảm nhận vai mà Gough đã thể hiện trong phiên bản đời kế tiếp về ông quản gia nhà Wayne. Cũng như Gough, Caine cung cấp lời khuyên và thông tin, nhưng quan trọng là, trong
The Dark Knight, Alfred của Cain ấm áp, nghị lực, hài hước và hơn hết, yêu thương. Phiên bản quản gia Alfred của Nolan nỗ lực hết mình để bảo vệ cậu chủ, luôn nhắc nhở anh rằng anh cũng chỉ là một con người và vì thế có những giới hạn như bao người khác, sắp đặt chứng cớ ngoại phạm hoặc giúp anh tiếp tục tiến lên lúc anh nản lòng nhất, lúc đốt cháy lá thư tiết lộ tình cảm thật sự của Rachael Dawes, người con gái Bruce luôn yêu thương, thay vì để anh tự tìm ra sự thật. Khi phim tiến triển chúng ta thấy Alfred làm mọi cách như một người cha đối với Bruce chứ không phải là một phụ tá làm thuê, và về nhiều phương diện Alfred quả là thế. Ông là hằng số duy nhất trong thế giới của Bruce, luôn có mặt cho mọi thăng trầm và không bao giờ chất vấn hoặc tìm cách lảng tránh trước những kế hoạch hoàn toàn điên rồ. Mặc dù có thể nói y hệt như vậy về phiên bản mà Gough thể hiện, mối quan hệ này luôn khiến tác giả bài viết ấn tượng vì đó là một người thân tương phản mà yêu mến, hơn là một bảo vệ và người bạn già dặn. Vì lý do đó, phiên bản do Caine thể hiện tốt hơn trong hai phiên bản.
The Dark Knight thắng Một người quyết tâm làm điều đúng và bảo vệ đồng chí của mình, Jim Gordon là một trong số ít người mà Người Dơi có thể thực sự gọi là bạn. Bất luận bao nhiêu người kêu gọi ông phá bỏ liên minh này hoặc thậm chí hạ bệ Người Dơi, Gordon trung thành với Người Dơi vì ông biết anh không chùn bước trước bất cứ chuyện gì để bảo vệ dân lành.
Cũng như Michael Gove, Pat Hingle đóng tất cả phim từ
Batman 89 đến
Batman & Robin 1997. Trong lần đầu vào vai này, Cảnh sát trưởng Gordon của Hingle thể hiện là bất tài, tham lam và hầu như lơ là nhiệm vụ. Mặc kệ hiểm họa Joker giết hại hàng chục người, mối quan tâm chính của Gordon là tiệc mừng kỷ niệm 200 năm thành phố Gotham. Có một cơn điên cuồng giết người bừa bãi qua những vụ tấn công hóa học sử dụng những sản phẩm gia dụng hàng ngày vậy mà ông ta cứ lo cho buổi tiệc. Thưa quý ông quý bà, xin giới thiệu ngài Cảnh sát trưởng của chúng ta!
Gordon của
The Dark Knight (là trung úy trước khi được lên chức Cảnh sát trưởng) do Gary Oldman thể hiện, là một con người hành động. Ông thường xuyên bắt liên lạc và lên kế hoạch với Người Dơi và không sợ bị bắt tại trận, lúc giả chết để bẫy The Joker. Ông thực sự quan tâm đến sự an nguy của Gotham và làm hơn và làm ngoài trách nhiệm của mình, bất chấp biết rằng hầu hết những người ông làm việc cùng đều tham nhũng.
Mặc dù tác giả bài viết có thể cho qua cái việc Gordon của
Batman 89 chưa thiết lập mối quan hệ với Người Dơi, bạn không thể nào có được cảm giác rằng ông ta thực sự quan tâm Gotham ngoài bổn phận. Ông ta thơ thẩn trong những cảnh phim và chẳng phục vụ gì nhiều cho câu chuyện. Và như thế, phiên bản của Gary Oldman là vượt trội.
The Dark Knight thắngThêm một người nữa mà Người Dơi có thể tin là bạn và đồng minh: Chưởng lý quận Harvey Dent. Dent, có thể xem là, người quyết tâm trừ gian diệt ác vì công lý nhất trong ba người, và có lúc ít ra Harvey đã chiến đấu bên phe của các thiên thần. Mọi chuyện đã thay đổi khi anh sợ hãi với một bên mặt bị acid tàn phá, bẻ đôi tinh thần anh, nhận lấy biệt danh Two-Face (Hai Mặt).
Rất giống Cảnh sát trưởng Gordon, Dent của
Batman 89 chỉ là một nhân vật nhỏ, nhân vật đáng tiếc là chúng ta không nhìn thấy nhiều trên màn ảnh. Phiên bản này, do Billy Dee Williams thể hiện, thu hút và đáng mến, nhưng lại có vẻ hờ hững với hoàn cảnh xung quanh. Đáng tiếc, tác giả cho rằng Williams lẽ ra đã có một vai diễn hay và đó là chuyện chúng ta không bao giờ được thấy.
Aaron Eckhart có nhiều đất diễn hơn trong
The Dark Knight, vì chúng ta thấy anh trong vai Chưởng lý quận và sau đó trong hình dạng biến đổi bi kịch thành Hai Mặt. Anh rất thú vị từ đầu, và giống Williams anh thu hút và duyên dáng. Khi phim tiến triển chúng ta thấy anh là người kết tội vững vàng nhưng có một mặt tối: anh để cho tính khí át con người mình lúc hiểm nghèo. Khi chuyện không tránh được xảy ra và anh trở thành Hai Mặt, anh trở thành người kích động (nghĩa đen lẫn hình tượng), mọi hành động của anh đều trở thành một công cuộc báo thù những ai anh cảm thấy đã phản bội anh và khiến anh ra nông nỗi này. Diễn xuất của anh là điểm nhấn của bộ phim (đúng vậy, dù có Heath Ledger bừng cháy), và gói trọn mọi cảm xúc mà bạn trông chờ ở hành trình này.
Có cảm giác nếu như ta thấy được diễn xuất của Williams với cùng một tuyến câu chuyện như vậy, thì chắc tác giả khó lòng chọn một trong hai. Nhưng vì chỉ có một phim cho nhân vật này có da có thịt, Eckhart thắng chắc.
The Dark Knight thắngTheo cung cách của Hollywood, phim nào cũng phải có một chuyện tình. Với những phim như
Pay It Forward và nhiều phim siêu người hùng khác thì được, nhưng với
Batman thì dường hơi kỳ. Vì anh… hoạt động về đêm, Bruce Wayne không thể dừng chân như hầu hết vai chính diện trên phim rốt cuộc đều làm thế, nhưng cho dù có như vậy, trong mọi phim Người Dơi tính đến nay (kể cả Người Dơi của Adam West trong chừng mực nào đó) chúng ta đều có một chuyện tình là một phần trong câu chuyện. Trong
Batman 89 chúng ta có Vicky Vale và trong
The Dark Knight chúng ta có Rachael Dawes.
Vicki Vale có lẽ là mối tình nổi tiếng và lâu dài nhất của Người Dơi ngoài Selina Kyle, hay còn gọi là Miêu nữ.
Batman 89 có thêm nhà báo của thành phố Gotham là mối tình của Người Dơi và Kim Basinger là nữ diễn viên đảm nhận vai diễn lộng lẫy này. Basinger thể hiện một cách chính xác như phải thế: sắc sảo, hăng hái và tán tỉnh khi cần thiết. Tuy nhiên, cô nhận một vai không may làm mỹ nhân gặp nạn hầu như suốt bộ phim, đáng buồn cho Hollywood đã không sẵn sàng để có một nhân vật nữ chính độc lập. Trong ít nhất ba cơ hội riêng rẽ Vale nằm trong tay The Joker, và trong mọi cảnh như thế tất cả những gì cô làm được là đứng đó với vẻ hoảng sợ, và thi thoảng kêu thét thất thanh chói tai. Kết hợi với việc bằng cách nào đó cô ta lẻn vào được Hang Dơi, dường như với sự trợ giúp của Alfred (cho đến hôm nay tác giả vẫn còn thấy khó hiểu về chuyện này, y như bản thân Keaton trong cảnh đầu phim
Batman Returns ba năm sau), tính cách của Vicki Vale hoàn toàn bất nhất từ cảnh này sang cảnh khác. Rất nhiều người thích nhân vật này theo nghĩa Basinger đóng vai cô và sự ăn ý với Keaton, nhưng vì cô trở qua trở về giữa việc là một phóng viên gan dạ với việc là bông hoa la thét, thật khó lòng mà thích cô hết mình. Có lẽ Burton thực sự cũng không biết mục đích của cô trong phim này.
Nhưng chuyện đó không là gì khi so với Rachael Dawes của
The Dark Knight, do Maggie Gylenhall nhận lấy vai diễn mà Katie Holmes để lại sau
Batman Begins. Trong khi có sự ăn ý, rất nhiều, giữa Basinger và Keaton trong
Batman 89, lại không hề có cảm xúc giữa Gylenhall với bạn diễn Christian Bale. Lẽ ra họ phải là hai người bạn thanh mai trúc mã yêu nhau say đắm mà chưa bao giờ thực sự có nhau. Trong
Begins, bạn có được điều đó từ Katie Holmes. Bạn gần như thấy “xẹt điện” giữa họ, bạn có thể cảm nhận được hấp dẫn tình dục phát ra từ họ. Nhưng trong
Dark Knight, cứ ngượng nghịu và, có lúc, nhạt nhẽo thế nào ấy. Có lẽ tác giã cứ so sánh không công bằng Gylenhall với người tiền nhiệm của cô, nhưng không có lúc nào tác giả có được cảm giác rằng cô yêu Bruce Wayne, hay chí ít có cảm xúc dành cho anh, và điều đó khiến nhân vật này vô vị.
Phải chăng tác giả quá thành kiến với Rachael Dawes. Nhưng thật lòng, mục đích của cô trong phim này là gì? Cô chẳng làm gì cả, cô cứ ở đó làm vật trang trí cho câu chuyện. Cô chịu đựng, cô chết…. và không có gì khác hơn. Trong khi ở
Begins thì cô có mục đích, thực sự tác giả không tìm ra lý do cho cô trong
The Dark Knight, và thế nên dù phiên bản của Burton về Vicki Vale có sai sót và không nhất quán, cô còn có ý nghĩa là có mặt ở đó để cần được cứu mạng liên tục.
Batman 89 thắngGiờ tác giả không thể đừng được cái cảm giác run lên vì đã bỏ sót ai đó. Một người rất quan trọng. Một người… hỗn loạn.
Có thật bạn nghĩ rằng tác giả quên mất người này không? Hãy đặt nụ cười lên gương mặt đó đi.
Âm và dương. Sherlock Holmes và Giáo sư Moriarty. Harry Potter và Chúa tể Voldermort.
Người Dơi và The Joker.
So với tất cả những người hùng mặc y phục và các loạt truyện tranh, Người Dơi dễ dàng có một nhân vật phản diện hoàn hảo nhất. Gã sát thủ mặt hề là kẻ đối đầu mang tính biểu tượng nhất, dai dẳng nhất và nổi tiếng nhất của Người Dơi và thật tự nhiên cứ mỗi khi có phiên bản mới của Người Dơi phải có một phiên bản mới của Joker. Trong
Batman 1989 vai Mr. J được giao cho Jack Nicholson, rất đơn giản ông nhập vai. Khi xuất hiện trên màn ảnh, hắn không làm gì để thu hút sự chú ý của bạn ngoài việc hiện ra trước mặt bạn và khiến bạn phải dõi theo. Hắn giỡn cợt, hắn ngớ ngẩn, hắn đầy đe dọa và thất thường trong từng hoàn cảnh. Ông là điểm sáng nhất của bộ phim và thật dễ hiểu tại sao phiên bản ông thể hiện rất được mến mộ và thường được dẫn ra như một màn trình diễn thuyết phục.
Nhưng dù vậy, tác giả bài viết này thực sự gặp phải một vấn đề: đó không phải là Joker, chỉ là Jack Nicholson thôi. Một Jack Nicholson trong bộ quần áo màu tía và gương mặt sơn trắng. Vâng, hắn hài hước và thú vị đấy nhưng không gây một ấn tượng nào khác biệt với Jack Nicholson chúng ta đã thấy trong
One Flew Over The Cuckoo’s Nest,
As Good As It Gets và ngay cả
Anger Management. Là một người yêu mến Jack, tác giả thấy dường như ông đang vào vai chính mình. Ông thể hiện vai diễn rất đạt trong nhiều tình huống nhưng thực sự rất khó để coi ông là Joker. Về cuối phim ở khúc cao trào dồn dập, Jack hoàn toàn nhập vào nhân vật, kết liễu "tên đàn em số một" Bob chẳng vì lý do gì và khiêu vũ với bạn nhảy bất đắc dĩ Vicki Vale trên nóc nhà thờ trong khi xung quanh là cảnh ẩu đả lộn xộn. Thật là một khoảnh khắc điên loạn tuyệt vời, đầy đe dọa và đậm chất Joker: sự hòa trộn hoàn hảo giữa vẻ đáng sợ và thái độ tưng tửng.
Nhưng ngoại trừ cảnh đó ra, với tác giả đó không phải là Joker. Quả vậy, Nicholson là một luồng gió mới và đầy thú vị nhưng vấn đề là đã 20 năm kể từ phiên bản hóa thân trước đó (của Caesar Romero), chỉ có rất ít - thậm chí hầu như không có đột phá nào trong cách thể hiện nhân vật. Trong cả
Batman 1989 lẫn
Batman 1969, Joker quả ít nhiều giống một tên ngốc hay chơi khăm. Dù cho Tim Burton có nêm một chút độc tố chết người giết hại công dân Gotham thì đây vẫn còn là một gã hài hước lập dị, và riêng tác giả chưa bao giờ cảm nhận được mối đe dọa, ngoại trừ bản dạ khúc ánh trăng, và dĩ nhiên, cảnh soi gương.
Và rồi chúng ta có Heath Ledger. Nhiều tranh luận sôi nổi dấy lên quanh phiên bản Joker của
The Dark Knight. Rất nhiều ý kiến trái chiều quanh chuyện Heath làm tốt hơn hay dở hơn Jack, hay Jack đã thể hiện một Joker đầy thuyết phục và Heath chỉ là sự bắt chước không hơn. Cũng có ý kiến cho rằng nếu không phải vì Heath Ledger qua đời trước khi phim ra mắt thì anh đã chẳng được truy tặng giải thưởng của Viện Hàn lâm cho vai diễn này.
Người viết không ngần ngại nói thẳng: Joker của Heath Ledger quá cừ. Đã đủ sáng tỏ chưa? Màn trình diễn thuyết phục ư? Đó là chủ đề để tranh luận. Phiên bản Joker mà cá nhân người viết yêu thích không phải của Ledger, cũng không phải của Nicholson, mà là phần thể hiện của Hamil (Mark Hamil lồng tiếng cho nhân vật này trong phiên bản hoạt hình qua gần hai thập kỷ, bao gồm cả video trò chơi
Batman: Arkham City), vì thế với người viết đó không phải là vấn đề, nhưng với những người hâm mộ khác thì cứ phải là Jack hay Heath đây. Tác giả đã chỉ rõ những gì thích và không thích ở vai diễn của Jack. Nhìn lại thì dường như tác giả ít nhiều thể hiện quan điểm không thích, nhưng thật ra không phải vậy, xem Jack diễn thật thích thú và khó mà ngồi yên nghe ông la lên "Hắn trộm chùm bóng của tao rồi!" mà không cười phá lên. Chỉ là, bất chấp Jack Nicholson đã diễn đạt thế nào, ký ức của bạn dần mờ đi khi Heath Ledger bước vào khung hình.
Joker của Ledger hoàn toàn điên loạn. Hắn giết chóc, gieo rắc sự không may vào cuộc đời nạn nhân, hoàn toàn ngẫu nhiên, và mỗi một hành động của hắn dường như vừa được tính toán kỹ mà lại vừa bột phát. Như khi hắn trò chuyện với Harvey Dent trên giường bệnh (cũng do chính hắn gây ra), trông hắn có giống như một gã toan tính không?
Có đấy. Hắn lên kế hoạch mọi thứ, và xáo trộn nát bấy, với mỗi tay chân hắn thuê hắn lại kể một câu chuyện khác mà rốt cuộc hắn luôn là kẻ sống sót duy nhất. Qua đó hắn đạt được điều gì? Thực sự chẳng có gì. Hắn thậm chí còn châm lửa đốt đi cả núi tiền tích lũy được, và sau đó tuyên bố: "Không phải chuyện tiền nong, mà gửi đi một thông điệp". Đây mới chính là Joker: một kẻ hành động bạo lực và phát ngôn biến hóa ngẫu nhiên.
Ta cũng nên chú ý tới cách hắn đối xử với nạn nhân. Lấy câu chuyện cái sẹo làm ví dụ đi. Mỗi lần kể là một lần hắn thay đổi câu chuyện nhưng mỗi phiên bản đều rất đáng tin và kể một cách truyền cảm tới nỗi nó trở nên có lý. Có lý thật không? Hay điều đó không phải là vấn đề? Có thể Joker chỉ đang trêu gẹo nạn nhân, đây cũng là cơ hội tìm hiểu cách suy nghĩ của hắn.
Câu chuyện có thể thay đổi mỗi lần hắn kể vì hắn nhớ nó một cách khác. Phương pháp và hành động có thể thay đổi ngẫu nhiên vì đầu óc hắn hoạt động một cách ngẫu nhiên. Hay tất cả những thứ đó cũng chỉ là giả bộ? Tác giả bài viết này thích Joke của Heath Ledger hơn vì lý do đó. Dù bạn có thể hiểu được hành động và mục đích của Jack Nicholson và theo dõi đường đi khá thẳng của hắn, Ledger bay nhảy từ hành động ngẫu nhiên sang hành động một cách có tổ chức. Cả hai còn có thể diễn ra cùng một lúc. Là một diễn viên, diễn tả được một nhân vật như thế thật khó nhưng Ledger dường như không phải cố gắng gì cả.
Một điều khác cần chú ý tới là tại sao hắn dùng dao giết người. Hắn cho rằng đó là cách tận hưởng những sự đau đớn cuối cùng của nạn nhân, để hiểu được con người họ. Giết người thực sự cho hắn khoái cảm và sự hài lòng.
Loạn nhân cách. Joker của Ledger thực sự là một tên loạn thần kinh nhân cách hạng A. Joker của Nicholson không hẳn là vui nhộn mà có phần quá thẳng thắn. Nhân vật của Ledger nhiều chiều sâu, đáng sợ, điên dại và có phần nào đó vui nhộn, và là một con người đáng kinh tởm không biết quan tâm tới tính mạng con người. Tội ác của Joker của Nicholson là vì những gì hắn muốn, có thể là Vicki Vale, hay trở nên nổi tiếng hơn Người Dơi, nhưng Joker của Heath Ledger thực sự là một cơn bão, tàn phá mạng sống con người, một đế chế tội ác. Đó là lý do Ledger hơn hẳn Nicholson.
The Dark Knight thắngBạn có thể nghĩ ta đã nói về tất cả những nhân vật quan trọng rồi, hãy nói về chuyện khác thôi. Nhưng không hẳn vậy. Còn một nhân vật rất quan trọng nữa trong truyền thuyết Người Dơi: chính là Bruce Wayne.
Rất dễ để chúng ta bỏ qua nhân vật Bruce Wayne và cho rằng anh không quan trọng. Làm thế là không hiểu được mục đích của Người Dơi, và tại sao anh ta lại là người như vậy.
Bruce Wayne cũng quan trọng không kém Hiệp sĩ Bóng Đêm. Dù sao cũng chính qua sự kiên trì và dứt khoát của Bruce mà Người Dơi mới tồn tại. Không có những tài năng của Wayne, Người Dơi sẽ không phải là Người Dơi. Dù Người Dơi thực sự là nhân vật riêng, Bruce Wayne sẽ luôn sẵn sàng ở đó để tạo ra một bộ mặt của xã hội khi cần, tạo những lời biện hộ và cơ hội trở thành người đàn ông độc thân quyết rũ nhất của Gotham.
Dù Keaton đóng rất đạt vai Người Dơi, không thể nói điều tương tự cho cách anh thể hiện nhân vật Bruce Wayne. Cách thể hiện chàng tay chơi tỉ phú của phim
Batman năm 1989 là một chàng trai khá ngây thơ và nhút nhát, nhiều khi nực cười. Tất nhiên phải nói tới cảnh Bruce đến thăm Vicki Vale trong căn hộ của cô và bị Joker và vài tên côn đồ theo sau. Trong khi Joker đang bận tán tỉnh Vale trong phòng khách, ta được thấy vai Wayne của Keaton lên kế hoạch trốn thoát. Cuối cùng anh cũng sử dụng bộ não phi thường của mình.
Nhưng nỗ lực này trở nên hỏng bét khi, để chọc tức Joker, anh cầm chiếc gậy nhóm lò và hét, “Hãy điên lên đi!” Chỉ trong câu nói đó, bất cứ hình ảnh Wayne nào trong Keaton đã biến mất hoàn toàn. Và để thể hiện Bruce Wayne không phải là Người Dơi, Wayne trở thành con người mà Gotham muốn anh trở thành: một tên ăn chơi xã hội không quan tâm tới chuyện đời. Keaton có thể thể hiện tốt khoản không quan tâm, vai Wayne của anh quá lặng lẽ, quá nhút nhát và khép kín. Thật ra, sự im lặng, hành vi đáng nghi ngờ của anh sẽ chỉ chứng minh rằng Bruce Wayne và Người Dơi là một.
Vai diễn của Christian Bale trong
The Dark Knight lại thể hiện như vầy. Đó chính là Bruce trong truyện tranh: lịch lãm, kiêu căng, chứng minh được sự cao sang của mình và thái độ không quan tâm tới chuyện gì ngoài những cô gái chân dài.
Hay ít nhất đó cách người ngoài nhìn nhận Bruce Wayne. Trên thực tế, nhân vật này của Bale chịu nhiều sự dằn vặt giữa cuộc chiến cho cái thiện và ước muốn không phải trở thành Người Dơi nữa. Anh dành phần lớn thời gian nhấn mạnh vai trò của Harvey Dent ở Gotham, cho rằng anh ta là cách giúp anh bước ra khỏi thế giới tự tạo này. Anh cũng sử dụng hình ảnh xã hội của mình và những gì xã hội chờ đợi ở anh, biến chúng trở thành lợi ích cho mình. Trong một bữa tiệc dành cho Dent ở nhà anh, anh bước vào phòng muộn với một cô nàng chân dài bên cạnh, và sau đó trốn vào phòng tối để thay đồ thành Người Dơi khi Joker xuất hiện. Với một cô bạn như thế không ai cảm thấy ngạc nhiên khi anh biến mất giữa chừng và đó cũng là điều Wayne cần làm để đánh lạc hướng người khác. Đó là điều không xuất hiện trong phiên bản của Keaton.
Nhưng cả hai phiên bản đều có vấn đề. Trong cả phim
Batman 1989 và
The Dark Knight, Bruce dành quá nhiều thời gian nghĩ về việc “rửa tay gác kiếm” vì người phụ nữ anh yêu. Tác giả bài viết phần nào hiểu được lý do cho sự do dự này trong
Dark Knight, vì anh đã yêu Rachael Dawes cả đời. Nhưng Vicki Vale ư? Một cô gái anh gặp ở một bữa tiệc rồi ngủ cùng anh sau đó à? Anh có thể vứt bỏ nhiệm vụ cả đời vì một cô gái vừa mới gặp trong vòng năm phút? Có lý đó sao? Đó là cách kể chuyện thật sự lười biếng, vì phần lớn phim bom tấn phải có thành phần tình yêu nào đó, nhưng điều đó không có nghĩa là bạn có thể muốn làm gì thì làm. Tóm lại, cả hai bộ phim đều không đưa ra lý do nào có lý khiến Người Dơi giải nghệ chỉ vì anh đang yêu.
Quay trở lại với vấn đề chính, Wayne của Keaton chỉ là một anh chàng nhút nhát và dễ thương, nhiều khi là ẩn dật, nhân vật của Bale là một nhà quý tộc kiêu ngạo, nổi bật, sôi nổi và là một tay chơi tỉ phú dễ tin hơn nhiều.
The Dark Knight thắng Người Dơi và thế giới của anh không chỉ là những nhân vật, mà bối cảnh cũng quan trọng không kém. Thành phố Gotham không chỉ là nơi diễn ra câu chuyện, nó cũng không khác gì một nhân vật. Nó đầy bạo lực, tội ác, nơi Thomas và Martha Wayne bị giết. Gotham không chỉ là nhà của Người Dơi, nó đã tạo ra Người Dơi.
Trong
Batman 1989, Gotham là một thành phố đen tối, mang đậm phong cách cổ điển, đơn giản là Gotham trong sách truyện. Đây là thành phố tối tăm, đáng sợ và ngay trong không khí cũng có sự nguy hiểm.
Gotham của
The Dark Knight, không có không khí đó. Nó quá sáng, quá sạch sẽ, nó trông chẳng khác gì những thành phố Mỹ khác. Không hề có cảm giác đây là trung tâm của những tội lỗi. Christopher Nolan chắc hẳn đang muốn thể hiện một cảm giác hiện thực nhưng khi đang làm phim về một người đàn ông cải trang thành con dơi thì bạn không cần hiện thực làm gì.
Không thể phủ nhận rằng Tim Burton có phong cách hình ảnh rất cá tính và
Batman 1989 là bộ phim trong thời kỳ hoàng kim về hình ảnh của ông.
Batman 1989 thắngMột phần hấp dẫn về Người Dơi là những vũ khí anh sử dụng khi một mình chống tội phạm. Từ phi tiêu hình con dơi tới máy bay cá nhân, từ súng móc tới… thuốc chống cá mập hiệu con dơi, tất cả đều làm nên hình ảnh Người Dơi.
Batman 1989 có những vũ khí khá sành điệu dù kỹ xảo còn khá hạn chế. Có khẩu súng móc nổi tiếng cùng với chiếc xe Bat mobile, và đến cuối còn có máy bay Batwing. Chiếc máy bay này không có mục đích gì lắm nhưng cũng khá đẹp.
Thành thật mà nói thì mục so sánh này khá không công bằng vì
The Dark Knight có những công nghệ và kỹ xảo tiên tiến hơn. Dù vậy, lượng vũ khí trong phim này cũng thật đáng kinh ngạc. Ta có súng tia hồng ngoại, keo nổ, thiết bị phát hiện tàu ngầm và những chiếc xe có thể tách đôi thành xe máy.
The Dark Knight thắng ở hạng mục này chỉ vì lượng vũ khí của nó đồ sộ hơn nhiều.
The Dark Knight thắngMỗi sự diễn dịch tượng đài Người Dơi đã có đều đi kèm với phần nhạc đầy biểu tượng. Bộ phim truyền hình năm 1960 có phần nhạc réo rắc hấp dẫn ở đầu mỗi tập phim mà nhiều thế hệ nghe là lập tức nhận ra, đã ấn định một chuẩn mực cho mọi Người Dơi kể từ đó.
Không vòng vo tam quốc nữa. Nhạc nền
Batman năm 1989 là điểm so sánh và tiêu chuẩn để đánh giá mọi thứ. Nhạc chủ đề của Danny Elfman gần như là một tóm lược hoàn hảo về loạt phim Người Dơi ở dạng âm nhạc. Nhạc nền này tôn lên cảnh tương ứng một cách chặt chẽ, bất chấp việc thỉnh thoảng trở nên quá khích, mà đó chính là đặc điểm của Elfman và đơn giản là không thể tránh. Nhạc xộc vào tai bạn và đòi hỏi sự tập trung, tức khắc lôi cuốn bạn. Khi bạn nghe những khoảnh khắc đầu tiên của bài nhạc chủ đề chính của bộ phim này, bạn biết chính xác đấy là ai và phim gì, vốn là những chuyện thường bị bỏ qua trong phim.
Chắc chắn không thể nói là phần âm nhạc của Hans Zimmer cho
The Dark Knight không sánh bằng. Tác giả bài viết là người cực kỳ hâm mộ các tác phẩm nhạc nền của Zimmer và với
The Dark Knight anh đã sáng tạo một hành trình âm nhạc u ám và suy tư một cách kỳ ảo xuyên suốt bộ phim, nhạc nền thực sự khiến bạn căng thẳng hơn trong những khoảnh khắc kịch tính và thù địch. Nhưng mặc dù hay, thậm chí là tuyệt vời về đại thể, tác giả thấy không có sự định rõ tính cách hoặc biểu tượng nổi bật. Đúng là có sự tái đi tái lại về chủ đề và mô-típ nhưng đó không phải là điều bạn mang theo và nhớ đến lâu dài sau khi xem phim, trong khi nhạc nền của Elfman vẫn còn lưu lại trong bạn.
Còn một điều cần đề cập đến trong phần này. Một chân lý hiển nhiên. Dĩ nhiên phải nhắc đến Prince phần nhạc nền của anh cho
Batman 1989. Theo tác giả thấy thì phần nhạc này thật tồi tệ và dễ quên, không có ánh lửa sinh khí nào như bạn đã thấy ở những tác phẩm được khen ngợi nhiều hơn của Prince. Tệ hơn nữa là cái điều này, những bài nhạc đó nghe có vẻ khiên cưỡng đưa vào bộ phim và như thể chỉ được trích từ bản lưu, vốn dĩ là một sai lầm chí tử có thể có đối với nhạc nền của một bộ phim. So với sự nhàm chán và thiếu sinh khí của các đóng góp của Prince, phần nhạc của Danny Elfman là cực ngược lại, đầy sôi động và cuốn hút và có chủ đề xuyên suốt.
Như đã nói, tác giả yêu mến nhạc của Hans Zimmer. Nhưng chỉ đến khi nào anh ấy đột phá với nhạc chủ đề bền bỉ và được ưa chuộng như nhạc của Danny Eflman, nếu không tuyệt hơn, hạng mục này sẽ luôn có cùng một kết quả thế này thôi.
Batman 1989 thắngLấy một tác phẩm rồi diễn giải theo cách của mình chẳng có gì sai. Tim Burton chứng minh điều này qua loạt phim về Người Dơi của ông. Nhưng đến lúc này, bài viết này hay đề cập đến sự trung thành với bản gốc, có lẽ bây giờ chúng ta phải đi thẳng vào vấn đề.
Nhìn qua thì
Batman 1989 không dựa theo nguồn bên ngoài nào, trừ những yếu tố cơ bản. Phim được cung cấp sẵn nhân vật và bối cảnh, còn đâu là do Burton tự quyết. Nhưng đâu có đơn giản vậy. Tuy Burton thoải mái thừa nhận mình cực kỳ ghét truyện tranh, ông vẫn phải xem qua vài cuốn để tạo hướng đi cho bản thân.
The Killing Joke của Alan Moore phát hành một năm trước đó (1988) có ảnh hưởng lớn nhất. Thực ra có một số chi tiết được khéo léo đưa vào, đó là gốc gác của Joker, cả đoạn Joker bắn và đánh con gái Trung úy Gordon đến tàn tật (dù cảnh này được chỉnh sửa mạnh tay thành cảnh trong căn hộ của Vicki Vale). Nhưng đây chỉ là một trong hai cảnh được mượn từ truyện tranh. Biên tập viên mảng truyện tranh Jamie Slough của
WhatCulture từng nói rằng bộ phim sẽ có nhiều ý nghĩa hơn nếu ta xem nó với tâm lý câu chuyện diễn ra vào thời gian và bối cảnh của những tập đầu tiên của bộ truyện tranh (tức Thời hoàng kim của truyện tranh). Qua ống kính này, tính giật gân, đen tối và ẩn ý không chỉ là phong cách của đạo diễn, mà thực sự chuyển tải một cách trung thành không khí của câu chuyện trong những tập truyện tranh về Người Dơi đầu tiên.
The Dark Knight chịu ảnh hưởng từ nhiều nguồn, nhưng rõ ràng nhất là từ tập truyện
Batman: The Long Halloween của họa sĩ Jeph Lobe và Tim Sale. Tập này mang phong cách giống tập
Year One của Frank Miller, và vì
Batman Begins cũng chịu ảnh hưởng nhiều từ
Year One, thật dễ hiểu khi
The Dark Knight đi theo hướng đó. Toàn bộ câu chuyện về Harvey Dent và Two Face đều lấy từ tập truyện đó, kể cả câu chuyện được kẻ tiếp về gia đình tội phạm Falcone. Ta cũng có thể nhận thấy ảnh hưởng của các tập truyện
Joker’s Millions và
The Killing Joker, trong việc Joker xem bản thân mình và Người Dơi chỉ là hai nửa của một con người tổng thể. Còn nhiều chỗ mượn ý tưởng khác, tuy nhỏ nhưng cũng đáng ghi nhận, như sự xuất hiện của bệnh viện tâm thần Arkham dành cho tội phạm, vợ Trung úy Gordon là Barbara và hai đứa con họ là James (một nhân vật phản diện đáng chú ý) với Barbara, tất nhiên phải kể cả Lucius Fox, Tổng giám đốc điều hành Wayne Enterprises, một đồng minh. Chính chi tiết tinh tế này cho Christopher Nolan thắng thế.
The Dark Knight thắngTuy bài viết này tập trung vào việc bộ phim trung thành với bản gốc như thế nào, sẽ cực kỳ tắc trách nếu không bàn đến giá trị của hai bộ phim như những tác phẩm độc lập. Đem những câu chuyện yêu thích của khán giả và biến chúng thành phim bom tấn là việc làm mạo hiểm nhưng nhìn chung khán giả sẽ hài lòng nếu ta cho họ món gì đó để giải trí trong 90 phút.
Batman 1989 là một phim rất thú vị. Phim có sự hài hước, phong cách hiệu ứng hình ảnh tuyệt diệu và diễn xuất hay. Thành phố Gotham trong phim tạo được sắc thái xuyên suốt và câu chuyện gồm ba phần như truyền thống với cao trào hấp dẫn và nhạc nền lôi cuốn cho khởi đầu (hầu hết là thế). Nhưng cho dù diễn tiến phim hay thế nào thì tốc độ cũng còn khiến ta hụt hẫng. Có quá nhiều lúc diễn biến câu chuyện bị khựng lại, chẳng hạn cảnh Bruce Wayne cố nói chuyện với Vicky Vale một cách kỳ quặc, hay vài thời điểm bất chợt Joker chỉ là thằng hề mà thôi. Không phải những nhân vật này nhàm chán, chẳng qua họ không đóng góp được nhiều cho câu chuyện.
Ví dụ cảnh phòng triển lãm nghệ thuật. Nói tóm tắt thì nghe có vẻ tuyệt lắm: Joker lừa Vicki Vale đến gặp tại phòng triển lãm, giết mọi người ở đó trừ cô, cố bắt cóc cô và sau đó bị Người Dơi chặn đứng. Khi ta nghe thế thì rất thích. Nhưng còn lâu mới đúng được như vậy, bởi chúng ta được thết đãi bằng một cảnh cực kỳ ngớ ngẩn: Joker và đồng bọn làm văng tung tóe sơn khắp các tác phẩm với nhạc nền của ca sĩ Prince. Cứ như thể ta bỗng nhảy từ phim Người Dơi sang MTV rồi lại nhảy trở lại.
Nhưng
The Dark Knight cũng có những vấn đề tương tự. Vấn đề không phải về tốc độ bộ phim hay những cảnh không cần thiết, bởi mọi chi tiết từ nhỏ nhất trong phim đều có mục đích, mà là thời lượng phim 152 phút quả thực khiến ta đơ cả người. Cả Peter Jackson cũng nhận thấy 3 tiếng là quá dài cho dù phim có hay cỡ nào đi nữa.
Nhưng dù nói thế, đây không phải một bộ phim chán hay cần phải tăng tốc. Câu chuyện diễn ra chậm rãi và có hệ thống, xua tan căng thẳng và những khúc mắc xuyên suốt.
Batman 1989 được xây dựng nhắm đến cuộc đại chiến cuối cùng từ đầu đến cuối phim,
The Dark Knight tập trung vào một mẩu truyện và để nó diễn ra, rồi sau đó chuyển sang một cảnh cao trào khác được dựng lên bên lề. Gần như có hai bộ phim đang diễn ra. Joker bị bắt và sau đó bị thẩm vấn, có vẻ là kết cục hợp lý, nhưng kế đến ta lại vướng vào một mớ hỗn độn suốt một tiếng nữa. Phim có thể dài nhưng không hề chán.
The Dark Knight thắng Vậy đó. Nếu phải cân nhắc đến mọi thống kê từ kết quả bài viết này,
The Dark Knight sẽ thắng. Nếu phải chọn một trong hai phim, bạn nên chọn
The Dark Knight thay vì
Batman 1989. Nhưng liệu việc
The Dark Knight trung thành với bản gốc hơn người tiền nhiệm có làm
Batman 1989 dở đi? Có hạ thấp
Batman 1989 không? Chắc chắn là không rồi. Để chuẩn bị cho bài viết này tác giả đã xem đi xem lại cả hai phim và nhớ rằng lần bắt tay đầu tiên của Tim Burton vào thành phố Gotham hay như thế nào. Đó là tất cả những gì mà một phim kinh phí lớn năm 1989 cần có và đảm đương rất tốt những truyền thuyết về đề tài này. Đây cũng là bản chuyển thể đầy sáng tạo cho bộ truyện tranh của Bob Kane và Bill Finger suốt bao năm qua.
Tuy vậy,
The Dark Knight vẫn hấp dẫn hơn. Trong tất cả các phim về Người Dơi, đây là phim tác giả cực kỳ yêu thích bên cạnh
Mask Of The Phantasm của Paul Dini và Bruce Timm, phần một của loạt phim hoạt hình
Batman: The Animated Series . Phim có cả sự hỗn loạn, dí dỏm, nguy hiểm, các nhân vật, mọi thứ hay nhất từ truyện và truyện tranh đều có trong phim. Và cách thực hiện phim, tuy chẳng thể hoàn hảo được, cũng hay tuyệt rồi. Cả hai đều hoành tráng và đáng xem đi xem lại nhiều lần, nhưng
The Dark Knight đơn giản là hay hơn
Batman 1989.
Tất nhiên, tất cả những ý kiến trong bài viết này đều chủ quan. Bạn có thể đồng ý hay không đồng ý với bất cứ mục nào trong bài viết này. Nhưng điều cần nhớ là hai phim này đã mang đến lượng người hâm mộ đông đảo hơn bất kỳ tác phẩm chuyển thể nào khác, kể cả loạt trò chơi điện tử Arkham lừng danh thế giới (Paul Dini viết kịch bản). Đó là lý do người hâm mộ Người Dơi nên yêu thích cả hai phim.
Dịch: © Yên Khuê - Hoàng Hà - Xuân Hiền - Thái Hiền @Quaivatdienanh.com
Nguồn: WhatCulture!
Dreams see us through to forever 
Casper ♥ Yên Khuê ~ Balloon House of Dreams