Sức quyến rũ kỳ lạ của Benedict Cumberbatch
Vào ngày 25/7/2010, hai sự kiện không liên quan gì nhau xảy ra trong khoảng thời gian 60 phút đã thay đổi cuộc đời của Benedict Cumberbatch mãi mãi. 9 giờ tối hôm đó, BBC phát sóng tập phim
Sherlock đầu tiên. Rồi lúc 10 giờ, tờ
New York Times và
Der Spiegel xuất bản số đầu của chuỗi bút ký chiến tranh Afghanistan, với sự hỗ trợ từ WikiLeaks.
Tối đó Cumberbatch không biết về sự kiện thứ hai, vì lúc ấy tên của anh đang trở thành xu hướng tìm kiếm trên Twitter và điện thoại anh rung liên hồi. Nam diễn viên này bỗng thấy mình thăng từ mức diễn viên được các nhà phê bình trân trọng lên đỉnh cao danh tiếng; các bút ký chiến tranh ở Afghanistan là thứ cuối cùng anh nghĩ đến. Anh thậm chí còn chưa bao giờ nghe đến WikiLeaks hay Julian Assange, và không thể ngờ rằng hai cái tên này sẽ bám lấy anh hai năm sau đó, khi người đại diện của anh gọi cho anh lúc anh đang đi dự tiệc sinh nhật bạn.
“Tôi còn nhớ rất rõ,” anh nói. “Tôi phải vào khu cầu thang để nghe rõ hơn. Tôi nghe người bên tôi nói, ‘Họ thật sự muốn để cho anh đóng vai Julian Assange.’ Lúc đó có tin về một chương trình truyền hình sắp làm, nên tôi nghĩ đây là vụ đó, tôi nói, “Tuyệt, tôi không nhận ra là có phim truyền hình về việc này.’ Họ nói, ‘Không, là phim của DreamWorks cơ.’ ‘ DreamWorks làm phim về Julian Assange!?’ ‘Vâng, và họ muốn anh vào vai đó.’”
Lúc ấy Cumberbatch đang trên đà tiến mà mọi diễn viên đều mơ đến. Trước
Sherlock, anh là dạng diễn viên có vẻ ngoài hơi kỳ quái quen với cái sự, theo lời anh gọi là, “nhận vai lớn trong phim nhỏ, và vai nhỏ trong phim lớn”, đã từng đóng Stephen Hawking, Van Gogh và William Pitt, cũng như các vai phụ trong
Atonement và
The Other Boleyn Girl. Tuy vậy, vai Sherlock Holmes thời hiện đại là vai “phá quan” của anh: mắt sắc lạnh, khó giữ bình tĩnh, nói nhanh, như một iPad bằng xương bằng thịt mang chút hơi hướm của chứng Asperger (một dạng tự kỷ). Steven Spielberg đã tuyên bố anh là Holmes tuyệt nhất trên màn ảnh. Từ mùa phim đầu đã được 10 triệu lượt xem chỉ riêng ở Vương quốc Anh trở đi, Cumberbatch đã đóng trong
War Horse, Star Trek Into Darkness và
Tinker Tailor Soldier Spy, đoạt một giải Olivier cho diễn xuất trong vở
Frankenstein của Danny Boyle tại Nhà hát Quốc gia, và được bầu là người đàn ông hấp dẫn nhất hành tinh. Nhưng Assange là vai lớn nhất của anh từ trước đến nay.
Vào tháng 1/2013, anh bay qua Iceland để quay phim. Người mà anh phải diễn lúc đó đã bị cảnh sát canh giữ tại đại sứ quán Ecuador trong hơn sáu tháng, và đã từ chối mọi lời yêu cầu gặp mặt của nam diễn viên này. Ngay ngày trước hôm khởi quay, khi anh đang thử tóc giả và hóa trang lần cuối, Cumberbatch nhận được một email dài 10 trang khuyên anh đừng tham gia phim. Lá thư đó là của Assange.
Benedict Cumberbatch (phải) trong vai Sherlock Holmes,
cùng Martin Freeman trong vai John Watson “Đó là một bài viết rất có cân nhắc, đầy đủ, lôi cuốn và thông minh cho biết lý do ông ấy nghĩ việc tôi là một phần của thứ mà ông cho là sẽ có thiệt hại thật sự, không chỉ với nhận thức của người ngoài mà còn với hậu quả thực tế sắp xảy đến với ông, rằng về mặt đạo đức, vai diễn đó là một sai lầm. Ông tự đánh giá mình là người tị nạn chính trị, và với buổi xử án sắp tới của [Bradley] Manning, và những người ủng hộ WikiLeaks đã hoặc sẽ bị quản thúc, và chính tổ chức này – tất cả đều sẽ bị đe dọa nếu tôi tham gia phim.”
Thế Cumberbatch có lung lạc không? “Dĩ nhiên có chứ. Đây là thư từ chính người đàn ông đó, vào ngày ngay trước buổi khởi quay mà? Dĩ nhiên tôi có thể nghe thấy và cảm nhận sự phản đối của người tôi sắp trở thành trên phim. Tôi là một con người mà.”
Nếu khi đó Assange thuyết phục được anh rút vai, Cumberbatch nay đã không trong tư thế có khả năng được đề cử Oscar. Tác giả bài viết này đã xem phim ngay trước lúc phỏng vấn anh, và anh khắc họa thuyết phục đến mức có lúc tác giả thật sự bị rối rắm và nghĩ là mình sắp được gặp Assange thật.
Ngoài đời thực, Cumberbatch không có nét nào trông giống nhà sáng lập WikiLeaks. Anh cũng không giống bất kỳ một diễn viên nào tác giả từng gặp. Tác giả gặp anh lần đầu vào hè 2012, khi anh mới quay xong
Star Trek ở Hollywood, và anh đầy sức cuốn hút như thể được trời ban một mớ vẻ quyến rũ dùng không hết. Gò má cao chóng mặt, mũi hếch và đôi mắt xanh lục kiên định đã khiến người ta hay liên tưởng anh với con rái cá, nhưng vai Sherlock đã làm anh xuất hiện khắp nơi, và anh vui vẻ nhìn nhận rằng mình tận dụng tối đa điều đó. Khi tác giả gặp lại anh ở Liên hoan phim Toronto, nơi
The Fifth Estate được công chiếu, anh đã được hằng hà sa số người làm quảng bá, người cầm tập hồ sơ, nhà tạo mẫu và những người khác, nhưng tính thân thiện thoải mái, không dè dặt của anh vẫn giữ nguyên.
Trong vai Julian Assange trong phim The Fifth Estate
Anh không phải là diễn viên duy nhất giữ được tính cách thân thiện vốn có sau khi nổi tiếng, nhưng phần lớn các diễn viên khác kia đều kém thú vị hơn nhân vật họ đã đóng. Có lẽ bạn sẽ thấy tại sao anh cuốn hút tới vậy khi từ cách anh diễn tả thư phúc đáp cho Assange: “Tôi không muốn đi vào chi tiết, nhưng tôi đã tốn bốn giờ để viết thư và ý chính là: đây không phải phim tài liệu, đây không phải là mẩu bằng chứng hợp pháp có thể dùng trong tòa án, phim sẽ không bóp méo theo cách làm tổn hại danh tính chính trị của ông một chút nào cả. Những ai đi xem phim này sẽ đủ khôn ngoan để nhìn ra bản chất của nó; phim là khởi điểm, vừa phải gợi suy nghĩ vừa mang tính giải trí. Phim sẽ là đề tài cho người ta bàn tán, nhưng cuộc sống của ông, cuộc sống riêng của ông, nhân cách của ông, đã theo số phận hòa vào sứ mệnh của ông rồi – ông không thể tránh được việc này. Và nói thực lòng thì, tôi nghĩ hướng nhìn nhận chung chung về ông vẫn còn vang vọng những sự bóp méo hình ảnh ông đã tồn tại từ lâu, bắt đầu với những đợt rò rỉ thông tin đầu tiên, và giờ đang được đẩy lên cao với những lời cáo buộc về vụ bê bối tình dục ở Thụy Điển, nên giờ người ta biết đến ông như một tên quái đản người Úc tóc trắng bị truy nã vì tội cưỡng hiếp ở Thụy Điển đang chui nhủi ở đại sứ quán nào đó gần Harrods. Nếu có thông tin gì sai lệch về ông, những thông tin đó đã tồn tại rồi.”
“Tôi nói: nghe này, bộ phim này sẽ khám phá những gì ông đã làm được, điều gì đã khiến ông được cả thế giới chú ý, theo cách tôi nghĩ sẽ chỉ mang tính tích cực mà thôi. Tôi thừa nhận mình nhận vai này vì tôi đang khát vai. Tôi muốn có thể nói rằng, vâng, tôi đang đóng vai chính. Đây là một bước tiến cực lớn trong sự nghiệp của tôi. Nhưng tôi không vì thế mà bất chấp đạo đức. Tôi đã cân nhắc, và dù có chuyện gì đi nữa, tôi muốn mang đến nhiều sự phức tạp và thấu hiểu về ông hết mức có thể.”
Nếu tác giả là Assange, hẳn đã nghĩ, chà, hắn thế nào mà chả nói vậy? Nhưng khó mà không nhận ra tính trí tuệ trong câu nói này, và dù Assange có thể không tin anh ấy, Cumberbatch vẫn đang nói sự thật.
Phim mở đầu ở năm 2008, theo bước nhà thành lập WikiLeaks từ một hacker hoạt động vì lý tưởng thành một tên khủng bố toàn cầu trong con mắt của Nhà Trắng, hoặc là anh hùng công nghệ hào nhoáng trong con mắt người hâm mộ. Phim tập trung vào tình bạn cực kỳ phức tạp rốt cục bị hủy hoại giữa Assange và cánh tay phải của anh, một hacker người Đức tên Daniel Domscheit-Berg, cũng như là mối quan hệ cẩn trọng cuối cùng bị sụp đổ giữa ông và tờ
Guardian. Nhưng mọi thứ đã kết thúc trước lúc những cáo buộc cưỡng hiếp tại Thụy Điển đã khiến ông bị bắt bỏ tù và quản chế tại gia trong một năm, và trước khi ông được chuyển đến viện tâm thần và bị giữ vô thời hạn ở đại sứ quán Ecuador ở London.
Cumberbatch từng đóng hai vai Tiến sĩ Frankenstein (trái)
và Quái vật xen kẽ trong các đêm diễn vở kịch Frankenstein
Tác giả đã phỏng vấn Assange tại đại sứ quán năm 2012, và có những lúc trong phim khiến người ta tin rằng người trên màn ảnh chính là ông ta. Diễn xuất của Cumberbatch không phải là gợi lên, mà là “sống” trong tính cách của ông, và sự chính xác trong giọng nói, biểu hiện cơ thể và phong thái quả thật kỳ bí. Anh nắm được khả năng phi thường của Assange trong việc thu hút và rù quến, truyền hứng thú và thâu tóm con người, cùng lúc đó lại cho thấy được sự cô lập của ông.
Khi Cumberbatch mới đọc kịch bản, anh lo rằng phim sẽ thể hiện Assange là một kẻ xấu kiểu châm biếm. “Tôi nghĩ là mình sẽ bị Disney phản pháo vì nói như thế, nhưng ai cũng đồng tình.” Anh chìm đắm vào việc nghiên cứu, đọc tài liệu không ngừng và phỏng vấn những ai từng biết Assange, và kịch bản dần chuyển thành một bản khắc họa tinh tế. Diễn xuất của anh dựa nhiều vào những nghiên cứu của anh về tuổi thơ của Assange. “Tôi biết đó là lối mòn theo thuyết của Freud, ‘À, hồi nhỏ tôi thế này nên bây giờ…’, nhưng, nói thật lòng, với Julian điều này hoàn toàn đúng. Là một đứa trẻ sống với người mẹ đơn thân, bị người cha bạo hành là thành viên của một hội kín truy đuổi khắp nước – ông đã không được sống trong bất kỳ hoàn cảnh nào phù hợp để có thể khám phá ra vai trò của mình trong mối quan hệ với người khác – và rồi trở thành hacker hoạt động theo lý tưởng thời thanh thiếu niên, rồi tiến lên thành một phóng viên kỹ thuật số. Bản thân tác giả bài viết này nhận thấy điều này hoàn toàn có lý. Và đến nay ông vẫn là người đào tẩu. Tác giả nhận thấy điều này thật sự xúc động.
“Ông ấy cứ tự cô lập mình. Bất cứ mối liên hệ nào ông từng xây dựng ông cũng hủy hết. Và đôi lúc tôi hiểu ra vì sao, vì con đường ông ngắm đến khác người. Vì vậy, ông không thể tạo nên những mối quan hệ bình thường. Và điều đó là bi kịch.”
Những người biết Assange từng đưa ra những giả định ông có dấu hiệu của bệnh tự kỷ. Cumberbatch cho biết anh không thể khẳng định điều này có chính xác hay không nhưng nhiều khả năng là không.
Benedict Cumberbatch trong một chùm ảnh gần đây của The Hollywood Reporter
“Xu hướng đốt cầu nối của ông ta có thể là tâm lý tích lũy từ bé. Sao ông có thể dễ dàng tin tưởng ai khi đã bị lấy đi quá nhiều thứ?”
Anh không tin rằng Assange đơn thuần chỉ là kẻ ích kỷ cho mình là trên hết.
“Bạn hoàn toàn có thể đáp trả với lý lẽ là ông đã khiến bản thân phải đối mặt với nguy hiểm vì một tư tưởng – có thể là cứng nhắc – mà ông thực sự tin. Tư tưởng đó không thể được thỏa hiệp. Có thể là hơi theo chủ nghĩa duy tâm một chút, nhưng mà đó là vì ông ta đang cố giữ tư tưởng của mình.”
Đây cũng là một tư tưởng Cumberbatch đồng ý, nhưng chỉ phần nào. Anh không đồng ý với cuộc chiến ở Iraq và từng đi biểu tình cùng hàng triệu người khác chống lại cuộc chiến này vào năm 2003.
“Hôm đó thật đầy ấn tượng,” anh nói. Rồi cười khúc khích, anh tiếp, “Nhưng thật ra ấn tượng mạnh nhất vẫn là một người đi biểu tình cầm biển ghi “Bush duy nhất tôi tin tưởng là lùm cây nhà tôi.” (Một trò chơi chữ tên Tổng thống Bush, có nghĩa là bụi cây. – ND) Nhưng đó là thứ duy nhất buồn cười về hôm đó. Ngoài ra, chỉ có cảm giác nản lòng là tất cả không hề có ý nghĩa gì cả.”
Van Gogh (trên) và Stephen Hawking – hai vai truyền hình được đánh giá cao của Benedict Cumberbatch Khi đọc các bài báo về WikiLeaks trên tờ
Guardian vào năm 2010, về những hoạt động của binh lính phương Tây trên chiến trường, anh không khỏi kinh hãi. “Những cuộc bắn súng hàng loạt, số dân thường thương vong, những người lính không đủ vũ khí, nhiều thất bại chiến lược và sự bạo lực hóa quân lính và hoạt động khủng bố dân thường: tất cả những nối sợ lớn nhất của chúng ta về chiến tranh dường như ập về cùng một lúc, và tôi đã nghĩ điều này thật phi thường.”
Nhưng trước khi những người ủng hộ Assange tỏ ra quá thích thú, Cumberbatch có ý kiến khá mâu thuẫn về những gì WikiLeaks và những “người thổi còi” trực tuyến như Edward Snowden đã và đang làm. Anh hoảng hốt với khái niệm theo dõi dân chúng của Cơ quan An ninh Quốc gia và Tổng hành dinh Thông tin Chính phủ, và không thích ý tưởng có người nào khác đọc thư từ cá nhân của mình – “không phải việc của anh!” – nhưng rồi lại thêm, “Nhưng cũng có thể việc theo dõi đó đã khiến anh ngăn được việc tôi bị giết trên tàu điện ngầm hôm thứ tư tuần trước. Nếu họ cứu được mạng sống thường dân, làm sao ta có thể cho rằng việc theo dõi này không quan trọng bằng tự do công dân? Khi chết bạn chẳng có tự do công dân gì cả. Phải chăng việc đòi hỏi ta được biết tất cả hoạt động hành tung của chính phủ, nhưng cùng lúc đó không cho họ chút thông tin gì về bản thân là việc quá đỗi đạo đức giả?”
Assange từng đấu tranh để có được sự minh bạch hoàn toàn trong các tổ chức quyền lực, nhưng ngược lại cho phép công dân được giữ hoàn toàn các bí mật riêng tư.
“Nhưng khi anh là một công dân tự do đang chất bom vào xe đi giết người và hủy hoại xã hội dân chủ vì những mục tiêu chính trị của bản thân, lúc đó anh không đơn thuần chỉ là một cá nhân nữa.”
Vai Khan trong Star Trek Into Darkness
của Cumberbatch được giới phê bình đánh giá cao Nói về Bradley, giờ đổi tên thành Chelsea, Manning, một sĩ quan quân đội Mỹ trẻ từng làm rò rỉ hàng nghìn báo cáo chiến tranh, thư từ ngoại giao và những bí mật quốc gia của Mỹ khác cho Assange và gần đây bị kết án 35 tù giam, về mặt nhân đạo, Cumberbatch tỏ ra thông cảm được phần nào.
“Nhưng anh ta phạm pháp. Anh ta biết mình đã làm gì.”
Manning đã xin ân xá của tổng thống, nhưng Cumberbatch không cho rằng Obama nên đáp ứng.
“Anh ta làm những việc đó vì tin rằng cần phải có một hồi chuông cảnh báo. Nhưng cấp trên của anh ta hoàn toàn có quyền nói rằng, nhiệm vụ của anh và cấp bậc của anh không yêu cầu anh phải lo về những thứ này, và đó là lý do anh ta phải được kết tội. Anh ta đã tuyên thề, và không giữ lời thề đó.”
Nghe những lời này, có vẻ đây là lời của một Cumberbatch đã qua lò giáo dục tư, nhưng tác giả không thể nói ra điều đó, vì anh quá mệt mỏi với dòng chỉ trích trong nước Anh rằng anh quá “thượng lưu” để xứng đáng với thành công hiện nay. Nhưng trên thực tế, cha mẹ anh đều là diễn viên người Anh khá trung lưu, Tim Carlton (
Minder, Bergerac) và Wanda Ventham (
Only Fools And Horses), và họ đã phải khó khăn lắm mới có đủ tiền cho con trai duy nhất của mình theo học ở trường Harrow (một trường trung học tư hàng đầu của Anh, bằng tầm với trường Eton nơi các thành viên hoàng gia nam hay theo học – ND).
Benedict Cumberbatch khi mới ra đời cùng cha mẹ Họ cố gắng với hy vọng nền giáo dục cao cấp sẽ mở đường cho con mình có một sự nghiệp ổn định hơn nghiệp diễn. Anh trải qua những năm vui vẻ ở Harrow, nhưng ngay sau đó đến nộp đơn thẳng vào học diễn xuất tại một trường hí kịch ở Manchester, và giờ vẫn bị gắn với cái mác “cậu ấm” bị báo chí thổi phồng lên. Khi được hỏi về những ngộ nhận về bản thân khiến anh bực mình nhất, anh nói, “Tôi nghĩ
Daily Mail Online đã viết hết tất cả rồi.”
Giới báo đời tư cũng đang thích thú với trạng thái độc thân của anh, và mỗi tuần đều có những tấm ảnh và tin đồn mới về một “người đẹp bí ẩn”. Nhưng anh từng yêu diễn viên Olivia Poulet trong vòng 12 năm. Cô từng đóng vai Emma Messinger trong phim truyền hình Anh,
The Thick of It, và họ gặp nhau khi còn học đại học. Mối quan hệ của họ kết thúc vào năm 2011 và Cumberbatch khá bực mình với những lời gièm pha rằng anh bỏ người yêu sau khi nổi tiếng với
Sherlock. Anh thường chia sẻ ý muốn có con của mình, nhưng ở tuổi 37, vẫn chưa có cơ hội gì.
Nhưng cũng có thể anh chưa bao giờ kể ý muốn này với báo chí. Cumberbatch đến giờ đã có được sự nổi tiếng tới mức bất cứ cử chỉ, lời nói suông nhỏ nhất đều bị thổi phồng và rêu rao khắp nơi như những ước mơ thầm kín nhất. Một tin đồn gần đây cho biết anh thần tượng Matt Damon và rất ao ước được giới thiệu với nam diễn viên này.
“Tôi phải giải thích một chút về Matt Damon,” anh cười. “Tôi hâm mộ anh, tôi thấy anh ấy tuyệt. Tôi từng nói điều này trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại, và người phỏng vấn có vẻ rộn cả lên – “ anh chuyển sang chất giọng Mỹ cao, háo hức – “’Thật à? Anh thích anh ta? Thật ư? Tại sao?’ Và tôi hỏi lại, ‘Tại sao à? À…thì anh ta là diễn viên tài năng, anh ta đã làm được nhiều tuyệt vời trong sự nghiệp và tôi nghĩ anh ấy rất tuyệt. Tôi nghĩ được gặp anh ấy cũng rất tuyệt.’ ‘Anh muốn gặp anh ấy?’ ‘Ờ…thì tất nhiên được gặp anh ấy sẽ rất vui.’ ‘Chúng tôi sắp xếp cho hai người gặp nhau được đấy!’ ‘Thế à. Hay quá. Nhắn với anh ấy hộ tôi là tôi thích những gì anh ấy làm và rất muốn gặp mặt.’”
Vai Christopher Tietjens trong phim truyền hình Parade’s End
đã mang về cho anh đề cử Emmy năm 2013 Kể đến đây, anh đảo mắt.
“Đến ngày hôm sau, báo chí rêu rao về ‘Tình bạn thắm thiết giữa Benedict Cumberbatch và Matt Damon!’ và những đều tương tự.”
Anh có bực mình không?
“Thỉnh thoảng cũng không tránh được. Nhưng phần lớn tôi cảm thấy buồn cười. Không thể cứ để tâm quá nhiều về những thứ như thế.”
Anh không cho rằng giờ đây anh là diễn viên giỏi giang hơn thời trước
Sherlock khi anh không phải đối mặt với những sự chú ý điên cuồng này. “Tôi chỉ nghĩ, bây giờ tôi được mời nhiều phim hơn. Và khi xuất hiện nhiều hơn, người khác cũng bắt đầu tin tưởng những gì bạn có thể làm nhiều hơn.”
Sự chú ý đó chắc chắn sẽ không biến mất nhanh chóng: năm nay anh có hai phim lớn nữa ra mắt,
August: Osage County và
12 Years A Slave, và anh cũng vừa quay xong phần ba phim truyền hình
Sherlock. 
Trong August: Osage County
, anh vào vai một người thất nghiệp, hậu đậu,
dự tính là vai diễn “phá cách” rất khác so với nhân vật thông minh, lịch lãm thường gặp “Trong ngày quay phim cuối cùng, tôi cảm thấy tình cảm rộn rực khi nghĩ về việc lại phải lần nữa từ biệt vai Sherlock. Anh ta là một vai diễn vất vả, luôn là thế, nhưng tôi rất yêu vai diễn này, và khi phải xa anh một thời gian cũng không tránh được cảm giác buồn bã.”
Anh không tiết lộ bất cứ điều gì về phần phim mới nhất, ngoài câu mớm láu lỉnh, “Có một cuộc hội ngộ không suôn sẻ cho lắm, rồi có một sự kiện khiến Sherlock và Watson tái hợp một cách khăng khít. Có một cuộc hòa hợp mới, một đám cưới, và Sherlock cũng có phần trong đó, thế nên ta cứ chờ xem.”
Trước khi để anh đi bắt đầu quá trình tập diễn cho phim mới nhất,
The Imitation Game, lại đưa anh vào vai một nhân vật có thật khác Alan Turing, phóng viên hỏi một câu hỏi cuối cùng. Anh đoán được câu hỏi trước khi nó kết thúc.
Hiện nay, anh đang đóng vai Alan Turing trong phim The Imitation Game
“Anh có bao giờ nghĩ, ngay bây giờ…”
“Ông ta vẫn còn ở đó? Tôi nghĩ nhiều về điều này chứ.”
Assange vẫn còn tị nạn ở sứ quán Ecuador, và Cumberbatch từng nhiều lần đi qua nơi này, tự hỏi liệu sẽ có ngày ông được bước ra ngoài hay không.
“Mọi việc sẽ đi đến đâu? Tôi không biết. Hoàn toàn có thể tưởng tượng rằng 20 năm sau ông ta vẫn ở đó.”
Dịch: © Mai Khanh – Xuân Hiền @Quaivatdienanh.com
Nguồn: The Guardian
