Captain Phillips: một phim hấp dẫn và xứng đáng đoạt giải

Vào ngày 8/4/2009, bốn tên cướp biển Somali cầm súng AK-47 xông vào tấn công tàu chở hàng Maersk Alabama đang ở cách bờ biển Somali 240 dặm (khoảng 386km hay 208 hải lý).

Con tàu, chở 17.000 tấn hàng hóa, trong đó có 5.000 tấn hàng cứu trợ cho các nước nghèo ở châu Phi, đang trên đường đến Mombasa, Kenya và là tàu hàng của Mỹ với thủy thủ đoàn gồm 20 người, tính cả thuyền trưởng Richard Phillips.



Thủy thủ đoàn khôn khéo hơn bọn hải tặc, vốn là những thanh niên trong độ tuổi 17-19. Bằng cách mà sau này họ miêu tả là “vũ lực tàn bạo”, những người Mỹ tìm cách bắt giữ được Abduwali Abdukhadir Muse, thủ lĩnh của bọn cướp, và cố gắng thương lượng với những tên còn lại để đổi lấy thuyền trưởng Phillips. Mọi việc xảy ra không hoàn toàn theo kế hoạch.

Nhà làm phim chuyên thể loại phim tài liệu chuyển sang phim truyện Paul Greengrass (phim United 93) đã tạo nên bộ phim về vụ cướp tàu Maersk cùng câu chuyện sinh tồn của thuyền trưởng Phillips hấp dẫn dài hơn hai tiếng. Phim được chuyển thể từ quyển sách A Captain’s Duty: Somali Pirates, Navy SEALs, and Dangerous Days at Sea của Phillips, được thực hiện bởi cùng đội ngũ làm phim The Social Network và Tom Hanks thủ vai vị thuyền trưởng can đảm.

Phim mở màn với cảnh Phillips (Hanks đóng), một thuyền trưởng trung niên mái tóc muối tiêu đang chào tạm biệt người vợ Andrea (Catherine Keener đóng). Ông lo lắng cho tương lai của con trai. Cuộc đối thoại thật khó đoán (“Con trai chúng ta là một cậu bé tuyệt vời…”) nhưng ngắn gọn. Phillips nhanh chóng biến từ người đàn ông trầm tĩnh của gia đình trở thành thuyền trưởng Phillips, người giám sát chính – hạn chế những lần giải lao của thủy thủ đoàn và chỉ huy những buổi tập huấn tình huống khẩn cấp ngẫu nhiên.



Trên bãi biển ở thành phố cảng Eyl, Somali – vùng đất tuyển mộ cướp biển – già làng Hufan chỉ định một nhóm cướp biển trẻ đi săn tìm những con tàu chở hàng lớn. Hufan chịu áp lực từ lãnh chúa phải dâng lên chiến lợi phẩm dồi dào. Do đó, ông ta chỉ định Muse (Barkhad Abdi đóng) làm thủ lĩnh một thuyền cướp biển nhỏ, và một thanh niên thứ hai chỉ huy một thuyền khác, và giao họ nhiệm vụ đem về tiền triệu. Đây là lý do vì sao Greengrass là nhà làm phim thích hợp nhất cho dự án này. Nhờ vốn kinh nghiệm làm phim tài liệu và viết báo, Greengrass còn cho thấy quan điểm phong phú của những tên hải tặc. Đây không chỉ là chuyện trắng-đen, tốt-xấu, người Mỹ chiến đấu với dân tộc khác, mà còn có nhiều khía cạnh khác, và những tên hải tặc Somali trẻ cũng không phải là những kẻ xấu xa vô danh, không có tính cách, mà là dạng tội phạm bị cưỡng bức, bị buộc phải cống nạp cho lãnh chúa, và xem việc cướp tàu chỉ là một công việc khác thôi. “Chúng tôi là ngư dân,” Muse, thủ lĩnh khôn ngoan của toán cướp biển, lặp lại. “Công việc thôi.”

Hai thuyền cướp biển tiến thẳng về phía tàu Maersk và, sau khi thoát được trò đấu trí của thuyền trưởng Phillips và dùng những chiêu tránh né những thứ như luồng vòi rồng của tàu, bốn tên cướp biển gồm Muse và ba tên khác đã lên được tàu. Sau đó diễn ra trận quyết chiến giữa một bên là thuyền trưởng Phillips và thủy thủ đoàn không được vũ trang, phần lớn bị nhốt trong phòng máy, và bên kia là bọn cướp biển có vũ trang.

Greengrass, chuyên gia dùng kỹ thuật máy quay rung, và nhà biên kịch Billy Ray, cực kỳ chú ý đến chi tiết ở đây. Mỗi một hành động tài tình của thủy thủ tàu Maersk, cũng như từng cấp bậc trong các kênh truyền thông chính thức, từ Cục Hàng hải Hoa Kỳ cho đến lực lượng SEAL thuộc Hải quân, được thể hiện chân thật đến ấn tượng – làm bộ phim khá giống với United 93 của Greengrass (phi hành đoàn chiến đấu với không tặc), cùng tinh thần như phim Zero Dark Thirty của Kathryn Bigelow (chế độ quan liêu/sự can thiệp của quân đội). Và cách quay bằng máy cầm tay của Greengrass rất phù hợp với phim, mang đậm cảm giác phim tài liệu, và làm sự căng thẳng tăng cao cho đến đoạn kết xuất sắc của phim (không quá rung lắc theo kiểu buồn nôn như phim Green Zone).



Cùng với Christopher Nolan, Greengrass còn là đạo diễn phim hành động giỏi nhất ở Hollywood. Những cảnh phim đầy căng thẳng nhờ màn trình diễn xuất sắc của cả hai, từ việc chiếc thuyền bé tí của bọn cướp biển Somali di chuyển tránh né những luồng vòi rồng của con tàu khổng lồ cho đến màn truy đuổi thuyền trưởng Phillips của hải quân khi ông bị bắt làm con tin trên thuyền cứu sinh. Đây là phim hành động quy mô lớn giúp đẩy giá trị phim lên rất cao, dù chân thực và có hơi tiêu cực.

“Trong việc chuyển thể những sự kiện có thật, thường có hai kiểu: bạn có thể làm sát hoặc không sát thực tế, và việc ấn định giới hạn thế nào là tùy thuộc vào nhà làm phim,” Greengrass nói trong phần hỏi-đáp sau buổi chiếu. “Với tôi, nếu xét theo bối cảnh, tôi thấy thoải mái hơn nhiều khi làm sát thực tế. Nhưng những chuyện này diễn ra trong 4-5 ngày nên bạn gặp vấn đề với việc rút ngắn – làm sao cô đọng toàn bộ biến cố này nhưng vẫn đúng với những sự việc then chốt. Và tôi nghĩ chúng tôi cũng gặp khó khăn đó.”

Và Hanks, với vai diễn, chưa cho thấy sức mạnh hành động kiểu này kể từ sau phim Cast Away (2000) nói về người sống sót. Anh hoàn toàn thể hiện được mọi mặt của người hùng trong đời thực này – một người đàn ông dễ chịu của gia đình, một thuyền trưởng cương nghị, một tù nhân tinh ranh, và là một người bị tổn thương tình cảm. “Tôi đọc cuốn sách trước khi đọc kịch bản, và có dịp gặp ông ấy hai lần, và giải thích với ông ấy, “Anh biết đấy, tôi sẽ nói những điều anh chưa từng nói và ở những nơi anh chưa từng đến, nhưng nếu chúng ta làm đúng, theo chủ đề, chúng ta sẽ đúng về bản chất và diễn tiến sự việc,’” Hanks nói ở phần hỏi-đáp sau buổi chiếu. Đây là phim chú trọng yếu tố ngoại cảnh, việc quay một phần trên boong một con tàu giống hệt chiếc Alabama trên biển trong phạm vi rất nhỏ, nên nhiệm vụ của chúng tôi là phải chân thực với những động lực thúc đẩy của mọi thành viên tham gia… Về nội dung, đó là những chuyện đã xảy ra.”



15 phút cuối phim sẽ thấy cảnh Hanks thể hiện cảm xúc đơn thuần và sự mong manh dễ tổn thương mà chúng ta chưa từng thấy ở anh có lẽ từ sau phim Philadelphia. Không cần nói gì anh vẫn chinh phục được khán giả. Và Captain Phillips gia nhập nhóm các phim lớn khác về đề tài sinh tồn với bối cảnh từ biển (All Is Lost), đến ngoài không gian (Gravity), hoặc trong thời Nội chiến miền Nam nước Mỹ (12 Years a Slave). Những phim này đã được The Daily Beast xem qua ở các liên hoan phim khác nhau, tất cả các phim đều có thể mang lại đề cử diễn xuất cho các ngôi sao. Về điểm này, hai người dẫn đầu cho hạng mục Nam diễn viên xuất sắc nhất của Oscar là hai thủy thủ già – Robert Redford với vai thủy thủ mất tích trên biển trong phim All Is Lost, và hiện tại là Hanks với vai thuyền trưởng Phillips. Mọi người thử đoán kết quả xem.