Trung Quốc không vừa lòng với việc đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Mỹ chỉ bằng cách thâu tóm hàng đống nợ quốc gia.

Hiện tại cường quốc toàn cầu này đang xuất khẩu một vài trong số những bộ phim nổi tiếng nhất của mình tới các rạp chiếu phim của Mỹ, nhờ vào công ty giải trí AMC. Hệ thống rạp AMC đang chiếu Aftershock (Đường Sơn đại địa chấn), bộ phim đạt doanh thu cao nhất trong lịch sử quốc gia châu Á này, và không chỉ tại những rạp chiếu phim nghệ thuật thuận tiện cho phụ đề truyền thống mà còn cả ở những cụm rạp đa hợp bên cạnh những bộ phim bom tấn Hollywood.



Đây là một phần trong hợp đồng độc quyền giữa công ty giải trí AMC và công ty phân phối phim China Lion. Hợp đồng sẽ dẫn đến việc mỗi năm sẽ có tới 15 bộ phim Trung Quốc được phát hành tại các rạp chiếu phim ở Mỹ cùng ngày công chiếu ở nội địa – điều này đối lập với thông lệ phát hành các phim nước ngoài tại Mỹ hàng tháng trời sau khi phát hành tại quê nhà và/hoặc chiếu tại các liên hoan phim Mỹ.

Aftershock sử dụng hai trận động đất có sức tàn phá ghê gớm – trận động đất năm 1976 tại Đường Sơn và trận động đất năm 2008 tại Tứ Xuyên đã lần lượt cướp đi sinh mạng của khoảng 250.000 và 70.000 người – để làm nền cho câu chuyện về một người mẹ trẻ buộc phải đứng trước quyết định kiểu “sự lựa chọn của Sophie” liên quan tới sự an nguy của hai đứa con cô.

Sau khi khởi chiếu tại vịnh San Fransico tháng trước, gần đây bộ phim đã mở rộng tới 23 phòng chiếu AMC tại tám thị trường Mỹ với lượng dân cư người Mỹ gốc Trung đáng kể - bao gồm hai địa điểm tại khu vực D.C Washington: AMC Hoffman Center 22 tại Alexandria, Va, và AMC Loews Georgetown 14 nằm trong khu vực.

Bộ phim bi tráng quy mô này đã thu về hơn 100 triệu USD tại quê nhà và sẽ là sự lựa chọn chính thức của Trung Quốc cho hạng mục Phim nước ngoài xuất sắc nhất tại Oscars 2010. Bộ phim được chiếu với nhạc nền tiếng Hoa gốc và phụ đề cả tiếng Anh và tiếng Trung.



Các bộ phim Trung Quốc thường tới Mỹ thông qua các rạp chiếu phim độc lập, như là hệ thống rạp Landmark. Bước tiên phong của AMC có thể thay đổi cách thức đó trong khi đồng thời mở rộng tầm ảnh hưởng của văn hóa Trung Hoa.

Ông Sean Phillips, nhà điều hành sản xuất của Yahoo Movies, gọi đây là một bước đi táo bạo và có tính toán của các bộ phim nước ngoài như Aftershock khi bỏ qua các rạp chiếu phim nghệ thuật.

“Đây là một thử nghiệm hoàn toàn khả thi cho AMC. Aftershock là một bộ phim đã có danh tiếng rất lớn và được thực hiện rất cẩn thận và có chất lượng,” ông Phillips cho biết. “Một số khán giả, kể cả những khán giả không phải người Trung Quốc, có lẽ sẽ có hứng thú với những bộ phim như thế này.”

AMC nắm giữ những nguồn lực mà những rạp chiếu phim độc lập quy mô nhỏ thường thiếu.

Ông Phillips cho rằng: “Họ nắm quyền kiểm soát cách thức quảng bá trailer trong hệ thống của họ. Nếu họ thực sự muốn dành một số bất động sản của mình cho việc quảng bá, họ có thể thực hiện điều đó.”

Chủ tịch bộ phận tổ chức chương trình của AMC Robert J. Lenihan tuyên bố trong một phát biểu rằng hợp đồng này giống với những thương vụ khác mà công ty thực hiện với Bollywood và các bộ phim tại Mỹ Latinh. Hệ thống rạp này không phản hồi lại lời nhắn từ The Washington Times yêu cầu nhận xét sâu hơn.

Bộ phim không được liệt kê trong danh sách của Box Office Mojo (trang web về doanh thu phòng vé) khiến khó có thể nói được Aftershock thành công tới mức nào. Một buổi chiếu vào chiều chủ nhật tại Georgetown có, ngoài một phóng viên báo Times, chỉ ba khán giả trong rạp.

Nhưng những khán giả ít ỏi này sau đó vẫn nói rằng họ rất thích bộ phim. Ông Michael Cullingford, 70 tuổi, và vợ ông, Suying, 55 tuổi, đã tới xem Aftershock theo như lời gợi ý của con gái họ. Bà Cullingford từng ở Trung Quốc khi trận động đất năm 1976 diễn ra tại Đường Sơn và đã tự mình trải nghiệm giai đoạn đó trong lịch sử Trung Quốc.

Đôi vợ chồng này cho biết đây là “một bộ phim rất hay” và thể hiện được sức mạnh của gia đình. Ông Cullingford cho biết thêm là sự miêu tả hình ảnh Trung Quốc trong phim là “rất chính xác, rất trung thực và thực tế.”

John Landers, 23 tuổi, từng ở Trung Quốc trong trận động đất Tứ Xuyên 2008, nghe nói về bộ phim thông qua một vài người bạn và đã rất mong đợi phim được phát hành. Anh cho biết anh thích bộ phim nhưng “đã kỳ vọng một bộ phim về thảm họa hơn là một phim tâm lý tình cảm, nhưng đằng nào tôi cũng thích phim tâm lý tình cảm hơn.”

Trang tổng hợp bình luận phim Rotten Tomatoes chỉ đăng hai bài điểm phim về Aftershock – cả hai đều rất tích cực. Tuy nhiên trong 287 người đăng ký sử dụng trên Rotten Tomatoes xếp hạng Aftershock thì 87% có những đánh giá tích cực.

Leonard Maltin, người chủ trì chương trình Maltin on Movies với ReelzChannel và là nhà phê bình lâu năm trên Enterntainment Tonight cho rằng khán giả Mỹ đã được thưởng thức phim điện ảnh Trung Quốc nhờ vào những tài năng Hồng Kông nổi tiếng như đạo diễn Ngô Vũ Sâm và các diễn viên Thành Long và Châu Nhuận Phát.



Chiều hướng ngược lại cũng đúng khi xét đến ảnh hưởng của phương Tây tới các đạo diễn châu Á.

“Và, hãy đối mặt với chuyện đó. Các bộ phim Hollywood đã tạo ra một mức độ ảnh hưởng nhất định tới các nhà làm phim trên toàn thế giới. Chắc chắn là đã có sự xuất hiện của hiện tượng giao thoa,” ông Martin phát biểu. “Liệu điều đó có đang tạo ra một hình thức làm phim được chấp thuận trên toàn cầu không, tôi không biết.”

Có một điều chắc chắn hơn nhiều rằng thời buổi hiện nay rất khó khăn cho các bộ phim không phải là làm lại hoặc khởi động lại.

“Đáng buồn là lượng khán giả cho các bộ phim nước ngoài không tăng lên. Nó đang thu hẹp lại trong một vài năm gần đây,” ông Marting cho biết, ông chú ý thêm về những ngoại lệ như bộ phim từng đoạt giải Oscar hợp tác giữa Anh và Ấn Độ Slumdog Millionaire (Triệu phú khu ổ chuột).

Doug Jones, người cộng tác tổ chức chương trình của Liên hoan phim Los Angeles, nói rằng ông băn khoăn liệu AMC có đủ khả năng đảo ngược thói quen xem phim nước ngoài tại Mỹ hay không. Rất nhiều cộng đồng tôn giáo hoặc sắc tộc đã quyết định hình thức phân phối của riêng mình để xem các bộ phim từ quê nhà, ông Jones cho biết, cho dù là qua buổi chiếu phim tư nhân hay tải về từ trên mạng.

Ông cho rằng: “Việc đi tới rạp chiếu phim để xem một bộ phim Trung Quốc đã mất đi từ vài năm nay.”

Ông Jones gọi việc các công ty điện ảnh Trung Quốc tìm cách thâm nhập vào các rạp chiếu phim của Mỹ là một bước đi khôn ngoan, ông cho rằng một cách để cộng đồng quốc tế có thể học hỏi về một nền văn hóa nhất định là thông qua các bộ phim xuất khẩu của nó.

“Theo nghĩa đó, một bộ phim như thế này có thể đem lại một cơ hội lớn để hiểu được những khán giả Trung Quốc tới rạp điển hình của bạn đang nghĩ gì,” ông phát biểu. “Họ hưởng ứng điều gì?”

Hợp đồng phim mới này có thể là một cách khác để Trung Quốc mở rộng những mối quan tâm về nền văn hóa của đất nước này ra thế giới bên ngoài. Năm nay bộ phim bom tấn làm lại từ The Karate Kid được quay Trung Quốc, cho thấy được vẻ đẹp tự nhiên và thể hiện những truyền thống văn hóa của đất nước này một cách tích cực.



Ông Joseph Lee, một giáo sư lịch sử thuộc Đại học Pace, nói rằng chính phủ Trung Quốc đã khuyến khích sự phát triển các ngành của đất nước này trong những năm gần đây để “toàn cầu hóa nền văn hóa của họ”.

Ông Lee cho rằng: “Chính phủ muốn khuếch trương sức mạnh mềm văn hóa của họ,” mặc dù theo như ý kiến của ông thì việc này có thể có tác dụng ngược lại.

“Những người đứng đầu các ngành văn hóa đó lợi dụng sự cho phép này để làm việc cá nhân,” ông nói, thực hiện những hoạt động nghệ thuật không phải lúc nào cũng thống nhất với những nghị trình có tính ủng hộ chính phủ.

Ông Lee cảm thấy tính chất phê bình của After shock về nền chính trị đương thời của Trung Quốc “gây ấn tượng”, mặc dù một số người khác thấy vài phần trong nội dung phim có vấn đề. Bộ phim không khai thác sự thiếu sót trong cơ sở hạ tầng của chính quyền Mao Trạch Đông vào thời gian xảy ra trận động đất năm 1976 và cũng không đề cập đến việc chính phủ Trung Quốc đã từ chối chấp nhận trợ giúp từ nước ngoài vào thời gian đó.

Ông Lee cho rằng những đạo diễn như Ngô Vũ Sâm, người đã làm việc trong hệ thống của Hollywood để thực hiện những bộ phim như Face/Off hay Broken Arrow sẵn sàng đưa những gì mình học được về quê hương. Năm ngoái đạo diễn Ngô đã phát hành một bộ phim cổ trang kiếm hiệp hoành tráng Xích Bích mà ông làm tại Trung Quốc đại lục cho các khán giả Mỹ, mặc dù không giống như Aftershock hầu như bộ phim chỉ chiếu ở các rạp chiếu phim nghệ thuật Mỹ.

Đạo diễn Ngô “đang cố gắng huấn luyện người Trung Quốc sử dụng công nghệ đồ họa vi tính tân tiến nhất để thực hiện những cảnh chiến trận đầy ấn tượng” như đang được thực hiện tại Mỹ, ông Lee cho rằng: “Điều đó khiến khán giả Mỹ dễ dàng chấp nhận những bộ phim Trung Quốc hay và chất lượng hơn.”

Động đất và dư chấn của những nỗi đau

Gọi Đường Sơn đại địa chấn (Aftershock) là một bộ phim bi tráng không thực sự thể hiện sự đánh giá đúng đắn với bộ phim này.

Ngay sau khi bộ phim của Phùng Tiểu Cương vừa mới bắt đầu, một người phụ nữ có chồng vừa mới tử nạn trong trận động đất có sức tàn phá khủng khiếp năm 1976 ở Đường Sơn đã ngước lên trời mà gào thét: “Trời ơi! Anh ngốc này!” Và mọi chuyện xuống dốc kể từ đây. Trước cả khi bạn ý thức được, cô đã phải đứng trước một sự lựa chọn sống còn liên quan đến hoàn cảnh của hai đứa con cô bị mắc kẹt dưới một tấm bê tông.

Những cảnh này, trong đó có một phân đoạn mô tả rất hiệu quả trận động đất đã cướp đi sinh mạng của khoảng 240.000 người được giải quyết rất nhanh gọn. Nhưng nỗi đau chỉ vừa mới bắt đầu. Vẫn còn đó sự việc nhận con nuôi, việc mang thai ngoài ý muốn, căn bệnh giai đoạn cuối, hai cuộc phẫu thuật cắt bỏ chi, ba cuộc đoàn tụ đầy xúc động, bốn lần bỏ rơi và hơn ba mươi năm của những chịu đựng, tội lỗi và oán giận tột cùng cho tới khi một kết thúc mang tính cứu vãn dường như quá tốt để trở thành sự thật được đem lại bởi trận động đất năm 2008 ở Tứ Xuyên.



Ngạc nhiên là trong khi bạn nhận thức được rằng Aftershock lấy đi nước mắt của khán giả một cách dữ dội, mãnh liệt nhưng việc đó không nhất thiết đem lại cảm giác lạm dụng, bạn có thể thoải mái để bản thân mình hòa nhịp cùng bộ phim. Và rất nhiều khán giả tới rạp Trung Quốc đã làm như thế: Aftershock (tên gốc dịch là Đường Sơn đại địa chấn ) là bộ phim nội địa đạt doanh thu cao nhất trong lịch sử Trung Quốc, doanh thu 100 triệu USD kể từ khi bộ phim phát hành vào tháng 7 đã đưa bộ phim lên đứng trước Kiến quốc đại nghiệp (The Founding of a Republic) mặc dù vẫn xếp sau Avatar.

Phùng Tiểu Cương, đạo diễn của bộ phim hành động lãng mạn Thiên hạ vô tặc (A World Without Thieves) và bộ phim hài lãng mạn Phi thành vật nhiễu (If You Are The One) (xếp thứ ba trong bảng xếp hạng phòng vé), từng được gọi là Spielberg của Trung Quốc. Trong Aftershock sự so sánh này có lý khi liên quan đến phạm vi vượt ra ngoài thành công thương mại. Bằng cách nào đó ông đã làm dịu bớt những cường điệu tồi tệ nhất trong kịch bản của Tô Tiểu Vệ. Tuy rằng đây có thể không phải là một bộ phim sắc bén, nhưng Aftershock hiếm khi ủy mị - ngoại lệ là diễn xuất của Từ Phàm, vợ đạo diễn Phùng, trong vai một người mẹ phải đằng đẵng chịu đựng khổ đau – và đôi khi khá cảm động. (Khán giả phương Tây vẫn sẽ cảm thấy một số quan niệm về tội lỗi gia đình là hơi phóng đại nhưng là do họ không quen với sự hiếu thảo được thừa nhận và chính sách một con.)

Nếu như diễn biến của tác phẩm - không kể những trận động đất làm khung - cần thiết là một bộ phim bi tráng nội địa này bắt đầu trở nên dài dòng, một phần là bởi vì Aftershock (giống như rất nhiều bộ phim điện ảnh ngân sách lớn đương thời của Trung Quốc) dường như cảm thấy có nhiệm vụ phải bao hàm trong bản thân tác phẩm, ở mức độ hình tượng, những nỗi kinh hoàng và những chiến thắng trong lịch sử Trung Quốc bốn thập kỷ vừa qua, từ Cách mạng văn hóa tới những kỳ tích kinh tế. Khi chúng ta được nghe tại kết phim rằng Đường Sơn đã vươn lên như một chú phượng hoàng từ trong đám tro tàn, thì điều đó được hiểu rằng không chỉ có Đường Sơn đang ở trong bối cảnh đó. Trong suốt bộ phim, máy quay đã lùi lại để cho chúng ta thấy những cảnh quan thành phố mới mẻ và rực rỡ hoặc hàng hàng cần trục; những định kiến truyền thống đối với con gái hoặc người bị khuyết tật về thể chất được đưa vào kịch bản với mục đích giáo dục.



Cũng như việc một số thứ phải được thêm vào thì cũng có một số thứ khác cần phải bị loại ra. Chính phủ và chế độ quan liêu vắng mặt một cách khó hiểu trong Aftershock, một bộ phim mà rốt cuộc là về những hậu quả tức khắc và kéo dài của một thảm họa tự nhiên. Khoảnh khắc chính trị công khai duy nhất là một cảnh lệch lạc, nằm ngoài nội dung của phim, chiếu hình ảnh cuộc biểu tình của quần chúng tại quảng trường Thiên An Môn khi Mao Trạch Đông mất. Tuy nhiên có sự xuất hiện của lễ kỷ niệm hoành tráng của Quân đội Giải phóng Nhân dân, những người đã hành quân trong những đội ngũ chỉnh tề để tới giải cứu các nạn nhân Đường Sơn. Nhân vật đáng ngưỡng mộ trọn vẹn duy nhất trong phim là người cha nuôi - một sĩ quan quân đội tốt bụng, do nam diễn viên xuất sắc Trần Đạo Minh (phim Anh hùng) thể hiện.

Đạo diễn Phùng đã thể hiện sự táo bạo đáng kể khi bàn luận về điều kiện làm việc cho các nhà làm phim Trung Quốc tại quê hương. Tờ China Daily Anh ngữ cho biết rằng tại một cuộc hội thảo tại Liên hoan phim Quốc tế Thượng Hải vào tháng 6 ông từng nói: “Bởi vì sự kiểm duyệt tại Trung Quốc mà các nhà sản xuất địa phương hiếm khi thu hút được khán giả nước ngoài.”

Thật dễ dàng nhận thấy những hậu quả của áp lực đó trong Aftershock và cũng có thể đoán được ở những khoảnh khắc đạo diễn Phùng cố gắng truyền đạt một thông điệp khác, như hình ảnh nổi bật trong kịch bản của một chiếc cặp sách in hình quảng trường Thiên An Môn, hay việc – mà không có bất cứ sự nhận xét nào trong phim – trong một thời gian dài sau trận động đất năm 1976 không ai tới để giúp đỡ.

Cũng có những khoảnh khắc thể hiện những chi tiết tinh tế của đạo diễn Phùng: hai đứa trẻ, trước trận động đất, cùng đu đưa trước một chiếc quạt đang quay; cảnh người sĩ quan tới thăm cô con gái nuôi của mình ở trường đại học và mở ra chiếc vali đựng thức ăn mang từ quê nhà; nỗi đắng cay đột ngột của một người phụ nữ lớn tuổi: “Nó cao lắm” khi nhớ lại cậu con trai đã chết trong một tòa nhà đổ nát.

Aftershock, bộ phim Trung Quốc được đề cử cho giải Phim nước ngoài xuất sắc nhất của Oscar 2010, đang được phát hành rộng rãi trên nước Mỹ. Nhưng bộ phim vẫn chỉ giới hạn ở 20 rạp chiếu trong những khu vực có đông dân cư người châu Á, điều này có thể khiến sự dự đoán của đạo diễn Phùng về sức hấp dẫn của tác phẩm của ông đáng để thảo luận.

Aftershock - Đường Sơn đại địa chấn

Đạo diễn: Phùng Tiểu Cương
Kịch bản: Từ Tiểu Vệ; dựa trên cuốn tiểu thuyết của Trương Linh
Chỉ đạo hình ảnh: Lữ Lạc
Biên tập: Tiểu Dương
Thiết kế sản xuất: Hoắc Đình Tiêu
Âm nhạc: Vương Lê Quang
Sản xuất: Vương Trung Quân, Gio Yanhong và Hàn Tam Bình
Phát hành: China Lion Film Distribution.
Độ dài: 2 giờ 10 phút
Tác phẩm không được xếp loại
Các diễn viên: Trương Tịnh Sơ (Phương Đăng); Trần Đạo Minh (ông Vương/cha nuôi), Lý Thần (Phương Đạt), Từ Phàm (người mẹ), Trần Cấn (người mẹ nuôi), và Trương Quốc Cường (Phương Cường)

Dịch: © Vân Húc @Quaivatdienanh.com
Nguồn: New York Times